januari 2021

Belg ontcijfert na 400 jaar gecodeerde oplossing voor plaatsbepaling schepen op zee

In 1634 schreef de Zuid-Nederlandse astronoom Michiel van Langren een oplossing voor het bepalen van de positie van een schip op zee, meer bepaald de lengtegraad, neer in een code. Die bleef bijna 400 jaar een raadsel tot een wiskundige aan de KU Leuven eind vorig jaar een Belg contacteerde die ook al meegewerkt had aan het kraken van de code van de beruchte ‘Zodiac Killer’. in een week tijd wist die de tekst te ontcijferen, met de hulp van een Belgische amateurastronoom. De oplossing van Van Langren blijkt uiteindelijk niet zo erg ingenieus te zijn, zijn code was dat in elk geval wel. 

Toen de scheepvaart in West-Europa tot bloei kwam en men vanaf de 15e eeuw verre ontdekkingsreizen begon te ondernemen, zaten de grote zeemachten met een levensgroot probleem. Het was namelijk onmogelijk om de juiste positie van een schip op zee te bepalen. 

Dat was dus een groot probleem voor de vroege zeevaarders en de grote zeemachten loofden dan ook flinke beloningen uit voor wie een oplossing kon vinden. Uiteraard veroorzaakte dat rivaliteit tussen de wetenschappers die een dergelijke oplossing trachtten te bedenken en meer dan waarschijnlijk is dat de reden waarom Van Langren zijn oplossing in code heeft neergeschreven, zodat niemand ze zou kunnen stelen en de beloning zou kunnen opstrijken in zijn plaats.

Lees meer op: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/01/20/gecodeerde-oplossing-voor-plaatsbepaling-schepen-op-zee-na-400-j/

(In de Eos die nu in de winkels ligt, staat een artikel van Dirk Huylebrouck met veel meer details over de ontcijfering van de code.)

Door Stijn Dierckx, geleden

The Beautiful Impact of Mathematics in Society – BIMS IV (6 feb 2021)

Op zaterdag 6 februari vindt de vierde editie van de conferentie THE BEAUTIFUL IMPACT OF MATHEMATICS IN SOCIETY (BIMS) plaats op de VUB campus met als thema “Wiskunde en Onderwijs”. 

Deze editie richt zich in de eerste plaats tot leerkrachten en iedereen die betrokken is bij onderwijs in de wiskunde in het secundair en ook het hoger onderwijs. Door middel van twee inhoudelijke workshops die aansluiten bij de leerinhouden en eindtermen wiskunde van het secundair onderwijs, willen we aan leerkrachten van eerste, tweede en derde graad bruikbaar materiaal aanreiken. 

Programma:

  • 9u00: Registratie
  • 9u30: Opening met korte situering van de geplande Centrale Toetsen
  • 10u00: Workshop Waarom Alan Turing een held is
  • 11u30: Hannelore Prinsen – Leren Wandelen
  • 12u30: Pauze
  • 14u00: Workshop Spectrale clustering van data
  • 15u30: David Eelbode – FUNdamentel Mathematics

Meer info en registratie op: https://we.vub.ac.be/en/beautiful-impact-mathematics-society-bims-iv


Door Stijn Dierckx, geleden

Avond van de Abelprijs (28 jan 2021)

De Abelprijs – die wordt gezien als de Nobelprijs van de wiskunde – wordt dit jaar uitgereikt aan Hillel Furstenberg (Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem) en Gregory Margulis (Yale Universiteit). Zij kregen de prijs voor hun baanbrekend gebruik van methoden uit de waarschijnlijkheidstheorie en de theorie van dynamische systemen in de groepentheorie, getaltheorie en combinatoriek.

Tijdens een webinar, georganiseerd door de Koninlijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen, zal het werk van Furstenberg en Margulis worden uitgelicht. Sprekers van dienst zijn Charlene Kalle (Universiteit Leiden), Benjamin Weiss (Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem) en Manfred Einsiedler (ETH Zürich).

Meer informatie en aanmelden: https://knaw.nl/nl/actueel/agenda/avond-van-de-abelprijs-over-het-werk-van-de-wiskundigen-furstenberg-en-margulis

Door Stijn Dierckx, geleden

Zo maak je de perfecte sneeuwpop

Als de weersvoorspellingen kloppen dan zal Vlaanderen zaterdagochtend wakker worden onder een vers laagje sneeuw. Reden genoeg om een dikke jas aan te trekken en buiten wat sneeuwpret te beleven. En dankzij deze calculator weet je exact hoeveel sneeuw je nodig hebt voor het ontwerp van je dromen.

Anna Szczepanek uit Polen heeft een sneeuwcalculator in elkaar geflanst die je precies vertelt hoeveel sneeuw je nodig hebt voor die ene sneeuwpop. “Ik probeerde eind 2020 een sneeuwpop te bouwen maar het werd een zielig hoopje sneeuw”, zegt Szczepanek in een e-mail aan Global News. Szczepanek, die onlangs doctoreerde in de toegepaste wiskunde aan de Jagiellonian University, ontwikkelde een online calculator met als enige onderwerp: sneeuw. “Ik vroeg me af of het mogelijk is om aan de hand van wiskunde te bepalen hoeveel sneeuw je nodig hebt en wat de precieze verhoudingen zijn.”

Twee weken later was de calculator een feit. Gebruikers kunnen de grootte en de vorm bepalen en kunnen berekenen hoeveel sneeuw er nodig is om de sneeuwman ten minste enkele uren (of dagen?) in leven te houden.

Wie aan de slag wil gaan met de calculator, kan hem hier vinden.

(bron: https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20210115_95325462)

Door Stijn Dierckx, geleden

De dikke PYTHAGORAS (J. Guichelaar, P. Levrie en R. Vanhommerig)

Jan Guichelaar, Paul Levrie en Roosmarij Vanhommerig: De dikke PYTHAGORAS

Uitgave: Lannoo, november 2020

ISBN: 9789401471831

Het tijdschrift Pythagoras is al jarenlang een begrip in België en Nederland onder liefhebbers van wiskunde, jong en oud, waarin kennis gemaakt wordt met de veelzijdigheid en schoonheid van wiskunde. Leuke en uitdagende wiskunde door middel van boeiende artikelen en gevarieerde puzzels en doordenkers, niet het schoolvak wiskunde. In 2011 verscheen al het boek De Pythagoras Code waarin een selectie artikelen uit 50 jaar Pythagoras gebundeld werd. Maar, zoals hoofdredactrice Roosmarij Vanhommerig in het voorwoord van dit boek (terecht) opmerkt: “Waar de meeste mensen trots zijn als ze de mijlpaal 50 bereiken, worden wiskundigen gelukkiger van het getal 60. Niet omdat we dan 10 jaar ouder zijn, maar om dat voor ons 60 een mooier getal is dan 50.” En ziehier, een tweede jubileumboek voor Pythagoras, ditmaal om 60 jaar breinbrekers in de spotlights te zetten.

De meer dan 600 puzzels (601 om precies te zijn, de auteurs hebben niet gelogen) werden onderverdeeld in zes categorieën ter indicatie van het onderwerp, gaande van kans- en telproblemen tot meetkundige puzzels. Daarnaast krijgt elk raadsel ook een moeilijkheidsgraad mee: van 1 bolletje voor puzzels die op te lossen zijn met gezond verstand en eenvoudig rekenwerk tot 3 bolletjes voor de gevorderde wiskundige puzzelaar. Het algemene uitgangspunt was om vraagstukken te selecteren op wiskundig inzicht en creativiteit, niet zo zeer op wiskundige kennis, en hoewel dat laatste soms onvermijdelijk is, zijn de samenstellers hier in mijn ogen zeker in geslaagd. Wat betreft het makkelijkste niveau werd ook de feedback gevraagd van een leerlinge uit het 4e Gymnasium (voor de Belgen: komt overeen met 4e middelbaar ASO), zo blijkt uit het voorwoord, om zeker te zijn dat deze puzzels zeker aan het niveau voldoen. Van elke puzzel staat achteraan ook een oplossing, inclusief redenering, zodat de puzzelaar kan controleren of hij/zij het bij het rechte eind had.

Naast de gewone puzzels, is ook elke paginanummer als wiskundig raadsel opgevat, goed voor nog eens bijna 300 extra uitdagingen voor de ijverige lezer. En als dat alles nog niet genoeg was, worden de puzzels geregeld afgewisseld met interessante wiskundige weetjes van allerlei aard: extra voeding voor de hersenen die dan weer kan leiden tot urenlang zoek- en leerplezier op het wereldwijde web.

Kortom: dit boek is meer dan een aanrader voor liefhebbers van wiskundig puzzelwerk om zichzelf mee te plezieren, of om af en toe vrienden, kennissen of leerlingen warm te krijgen voor wiskunde en uit te dagen met een raadseltje, en op die manier bij te dragen aan de missie van het tijdschrift zelf.

Deze bespreking verschijnt binnenkort in het tijdschrift Vector.

Door Stijn Dierckx, geleden